Μέλι: Ιδιότητες και τα τρομερά οφέλη υγείας από τις βιοδραστικές του ενώσεις

Μιχάλης Θερμόπουλος
23 Δεκεμβρίου 2021 | 11:30

Το μέλι θεωρείται από παλιά τροφή με μεγάλη θρεπτική και θεραπευτική αξία.

Το μέλι αποτελείται από δύο μονοσακχαρίτες (γλυκόζη και φρουκτόζη) και είναι πλούσιο σε διάφορα μέταλλα, πρωτεΐνες, βιταμίνες, οργανικά οξέα, φλαβονοειδή, φαινολικά οξέα και ένζυμα.

Αυτές οι ενώσεις έχουν αντιμικροβιακή, αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, ηπατοπροστατευτική, αντικαταθλιπτική και ανοσοτροποποιητική δράση. Αυτά τείνουν να ποικίλλουν ανάλογα με τις καιρικές και γεωγραφικές συνθήκες της βασικής πηγής του μελιού, δηλαδή της γύρης στην περιοχή που αναζητούν τροφή οι μέλισσες.

Η σύνθεση του μελιού

Αποτελείται από 95-98% υδατάνθρακες, τα βασικά σάκχαρα (60-70%), γλυκόζη και φρουκτόζη. Μεταξύ των απλών σακχάρων, υπάρχουν επίσης αρκετοί μονο-, δι-, τρι και ολιγοσακχαρίτες, όπως η τρεαλόζη, η αραβινόζη, η τουρανόζη, η ερλόζη, η σακχαρόζη, η μαλτόζη και η ραφινόζη.

Μεταξύ των πρωτεϊνών, τα πιο σημαντικά αμινοξέα είναι η αργινίνη, η κυστεΐνη, το γλουταμικό οξύ, το ασπαρτικό οξύ και η προλίνη. Υπάρχει σημαντική διακύμανση στη σύνθεση των αμινοξέων, με την λευκίνη να εκτιμάται ως το πιο μεταβλητό αμινοξύ του μελιού.

Δεδομένου ότι ορισμένα αμινοξέα είναι πρόδρομοι πτητικών ενώσεων, πιστεύεται ότι συσχετίζεται η σύνθεση αμινοξέων με το άρωμα του μελιού. Για παράδειγμα, το μέλι ευκαλύπτου μπορεί να χαρακτηριστεί από επτά πτητικές ενώσεις. Αντίθετα, πέντε χαρακτηριστικές πτητικές ενώσεις συνδέονται με το μέλι λεβάντας. Οι ποσότητες φαινυλαλανίνης και τυροσίνης, που βρίσκονται σε αυτά τα είδη μελιού είναι πολύ υψηλότερες από άλλα αμινοξέα.

Ένζυμα όπως η αμυλάση, το υπεροξείδιο της οξειδάσης, η καταλάση και η όξινη φωσφορυλάση βρίσκονται επίσης στο μέλι. Αυτά εμπλέκονται στον μεταβολισμό των υδατανθράκων. Ορισμένες ποικιλίες μελιού περιέχουν επίσης αμινοξέα, ίχνη βιταμίνης Β, βιταμίνη Β6, βιταμίνη C, νιασίνη, φολικό οξύ, μέταλλα, σίδηρο, ψευδάργυρο και αντιοξειδωτικά.

Βιοδραστικές ενώσεις στο μέλι

Η βιοδραστική σύσταση του μελιού συμβάλλει στα καθιερωμένα οφέλη του για την υγεία. Οι πιο σημαντικές λειτουργικά ενώσεις του περιλαμβάνουν:

βιταμίνη Ε
βιταμίνη Κ
βιταμίνη Α
βιταμίνη Β2
βιταμίνη Β6
βιταμίνη C
παντοθενικό οξύ
φαινολικά οξέα
φλαβονοειδή οξέα
λιπαρά οξέα

Η βιολογική δραστηριότητα του μελιού συνδέεται ιδιαίτερα με την παρουσία φαινολικών ενώσεων (φαινολικά οξέα και φλαβονοειδή). Επιπλέον, διαφορετικά φυτοχημικά, όπως ασκορβικό οξύ, αμινοξέα και διαφορετικές πρωτεΐνες, αποτελούν τη βάση των ιδιοτήτων του.

Μέλι: Αντιοξειδωτικές ιδιότητες

Τα αντιοξειδωτικά αναστέλλουν την οξείδωση των μορίων. Η οξείδωση δημιουργεί βιοχημικές αντιδράσεις ελεύθερων ριζών, που μπορεί να βλάψουν κύτταρα, ιστούς και φυσιολογικές λειτουργίες. Τα αντιοξειδωτικά, όπως η βιταμίνη C, εξαλείφουν τις ελεύθερες ρίζες, τερματίζοντας τις αλυσιδωτές αντιδράσεις, που καταλήγουν σε κυτταρική βλάβη. Επομένως, τα τρόφιμα που περιέχουν αντιοξειδωτικά έχουν αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την υγεία.

Έρευνες έχουν αποδείξει ότι το μέλι περιέχει ισχυρούς αντιοξειδωτικούς παράγοντες. Αυτό εξαρτάται από τη συγκέντρωσή του και από πού προέρχεται. Κατά συνέπεια, οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο, ή να μετριάσουν τις επιπτώσεις φλεγμονωδών ασθενειών, όπως η στεφανιαία νόσος, η νευρολογική εξασθένηση και ο καρκίνος.

Οι ουσίες που αποτελούν τη βάση αυτής της αντιοξειδωτικής ικανότητας είναι οι πολυφαινόλες και τα φαινολικά οξέα. Οι χαρακτηριστικές πολυφαινόλες στα φαινολικά οξέα είναι ενδημικές σε ορισμένες ποικιλίες μελιού. Για παράδειγμα, η φλαβονόλη καμπφερόλη μπορεί να βρεθεί στο μέλι δεντρολίβανου, ενώ η κερσετίνη βρίσκεται στο μέλι ηλίανθου.

Μέλι: Αντιμικροβιακή δράση

Υπάρχει μακρά ιστορία χρήσης του μελιού στην επούλωση πληγών παγκοσμίως, ως συνέπεια της αντιμικροβιακής του λειτουργίας. Συγκεκριμένες ποικιλίες μελιού έχει αποδειχθεί, ότι επιδεικνύουν ευρέως φάσματος αντιμικροβιακή δράση έναντι παθογόνων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά. Η διαφορά σε αυτή την αντιμικροβιακή ικανότητα είναι τα άνθη από τα οποία παράγεται. Συγκεκριμένα, αυτό εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τη θέση των ανθών όπου πηγαίνουν οι μέλισσες.

Η αντιβακτηριδιακή δράση του μελιού έχει αποδοθεί στο υπεροξείδιο του υδρογόνου, που σχηματίζεται από το ένζυμο οξειδάση της γλυκόζης (glucose oxidase). Τόσο η δράση υπεροξειδίου, όσο και οι μηχανισμοί μη υπεροξειδίου, αποτελούν τη βάση της αντιμικροβιακής δράσης. Γενικά, το μέλι παρουσιάζει δράση ευρέος φάσματος έναντι των θετικών και αρνητικών βακτηρίων.

Λόγω της αντιμικροβιακής του δράσης, το μέλι χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του βήχα. Έχει επιπλέον ένα εξαιρετικό προφίλ ασφάλειας μαζί με ευεργετικά αποτελέσματα για την πρόληψη και τη θεραπεία του βήχα. Η επίδραση του μελιού είναι ιδιαίτερα αισθητή στα παιδιά, καθώς ο βήχας είναι συχνός σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα, λόγω του σχετικά ανώριμου ανοσοποιητικού τους συστήματος.

Επιπλέον, οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του βήχα οδηγούν σε υπνηλία, μια ανεπιθύμητη παρενέργεια. Σε μια μελέτη 300 παιδιών ηλικίας ενός έως πέντε ετών με λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, μια εφάπαξ νυχτερινή δόση τριών τύπων μελιού έδειξε σημαντικά μεγαλύτερη βελτίωση σε σύγκριση με μια ομάδα εικονικού φαρμάκου.

Το μέλι χρησιμοποιείται επίσης για την επιτάχυνση της επούλωσης πληγών, ιδιαίτερα για εγκαύματα. Είναι αποτελεσματικό σε διαφορετικά είδη πληγών, όπου άλλες μέθοδοι επούλωσης πληγών είναι ανεπιτυχείς. Ελαχιστοποιεί επίσης τον κίνδυνο μόλυνσης.

Στα μοσχεύματα δέρματος, οι αντιβακτηριακές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του μελιού έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερο βαθμό επούλωσης. Συγκεκριμένα, μειώνει το ποσοστό μόλυνσης κατά την πέμπτη ημέρα περίπου του τραυματισμού, ελαχιστοποιώντας τον πόνο και τη διάρκεια παραμονής στο νοσοκομείο. Διαθέτει επίσης συγκολλητικά χαρακτηριστικά για τη στερέωση του μοσχεύματος δέρματος, με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση της συστολής του μοσχεύματος. Ενισχύει επίσης τις επουλωτικές ιδιότητες των χειρουργικών τραυμάτων.

Το μέλι και η επίδρασή του στον γλυκαιμικό δείκτη

Υπάρχει διχογνωμία στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με τις επιπτώσεις των απλών σακχάρων και τις αλλαγές στη γλυκόζη του αίματος. Γενικά, οι υδατάνθρακες με ελάχιστο γλυκαιμικό δείκτη οδηγούν σε χαμηλή γλυκόζη στο αίμα. Ισχύει και το αντίστροφο. Το μέλι που προέρχεται από ένα μόνο είδος λουλουδιών που έχει ποικίλες αναλογίες φρουκτόζης προς γλυκόζη. Για παράδειγμα, κάποιο μέλι έχει σχετικά υψηλότερες συγκεντρώσεις φρουκτόζης, που συνοδεύεται από χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη.

Ένα μέλι χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη εκτιμάται περισσότερο σε σχέση με ένα υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, καθώς ελαχιστοποιεί την μέγιστη απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα. Αυτή συνδέεται με τον μειωμένο μεταβολισμό της γλυκόζης και τις συνέπειές του, δηλαδή τον διαβήτη. Κατά συνέπεια, η κατανάλωση μελιού με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, όπως το μέλι ακακίας, μπορεί να προσφέρει φυσιολογικά πλεονεκτήματα έναντι άλλων μορφών γλυκαντικών.

Μέλι: Αντικαρκινικές επιδράσεις

Υπάρχει ένας αυξανόμενος όγκος στοιχείων, που υποδηλώνουν ότι το μέλι μπορεί να έχει αντικαρκινικές ιδιότητες, λόγω της αντιοξειδωτικής δράσης, της ρύθμισης του P53, της διακοπής του κυτταρικού κύκλου, της αντιμεταλλαξιογόνου δράσεως και της ρύθμισης των οιστρογόνων. Μπορεί επίσης να προκαλέσει αντικαρκινικά αποτελέσματα μέσω της αντιφλεγμονώδους και ανοσοτροποποιητικής του δράσης και της ρύθμισης της κυκλοοξυγενάσης 2.

Οι αντικαρκινικές επιδράσεις του μελιού έχουν εξεταστεί, χρησιμοποιώντας αρκετές καρκινικές κυτταρικές σειρές και ιστούς. Το μέλι έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την ογκογένεση διαφορετικών τύπων καρκίνου, όπως οι εξής:

Επιπλέον, το μέλι έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει τις επιδράσεις των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων, όπως η 5-φθοροουρακίλη και η πακλιταξέλη.

Εν κατακλείδι

Το μέλι είναι τόσο θρεπτικό, όσο και ευεργετικό για την υγεία. Παρουσιάζει πολλές ισχυρές λειτουργικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των αντιοξειδωτικών, αντιφλεγμονωδών, αντιβακτηριακών και αντικαρκινικών ιδιοτήτων, μεταξύ πολλών άλλων. Ως εκ τούτου, το μέλι συνιστάται ως πολύτιμο συμπλήρωμα διατροφής, καθώς και χρήσιμο συμπλήρωμα της σύγχρονης ιατρικής.

Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι επιπτώσεις του μελιού σε μεταβολικές διαταραχές συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω. Όπως συμβαίνει με όλα τα λειτουργικά τρόφιμα, το μέλι πρέπει να ενσωματώνεται με μέτρο ως μέρος μιας υγιεινής ισορροπημένης διατροφής.

Πηγή: https://www.news-medical.net

φωτό: iStock